The Castilianist theory of the origin of the gheada revisited
DOI:
https://doi.org/10.1558/sols.v3i2.43Keywords:
linguistic, ideology, linguistic purism, interference, bilingualism, gheada, GalicianAbstract
The purpose of this paper is to offer a critical review of the sociolinguistic and ideological assumptions upon which the Castilianist theory of the origin of the Galician gheada is based. To this end, we will review the concepts of diglossic bilingualism and prestige, fundamental to this theory, to point out their limited applicability to the historical period to which they are applied (the 18th and 19th centuries), given the social structure and cultural situation of 18th and 19th-century Galicia. Likewise, we will endeavour to demonstrate how this theory derives from a concept of linguistic interference characteristic of xenophobic purism, resorting to naturalisation tactics to present its doctrine as common-sense truths shared by everyone, and contributing to spreading the stigma of this social variety by identifying the causes of the language change with lack of education, ignorance, or incapacity of the lowest social classes to pronounce a particular sound, thus providing a theoretical basis to the existence of practices of discrimination and social exclusion based on language use.
References
Alén Garabato, M.C. (2001). “La gheada: un phénomène de variation phonétique, géolinguistique et socioculturelle du galicien”. Travaux neuchâtelois de linguistique 34/35, 219-32.
Álvarez Blanco, Ch. & F. Fernández Rei (1977). “En defensa da ‘geada’”. Teima 20 (abril–maio), 8.
Álvarez, R., J.L. Regueira & H. Monteagudo (1986). Gramática Galega. Vigo: Galaxia.
Barreiro Fernández, X.R. (1991). Historia contemporánea. Ensino e cultura. In M.M. Pérez Negreira (dir.), Galicia. Historia. Obra completa, tomo VI. A Coruña: Hércules de Ediciones.
Barreiro Mallón, B. (1978). La jurisdición de Xallas en el siglo XVIII. Santiago de Compostela: Secretariado de Publicacións da Universidade de Santiago de Compostela.
Blommaert, J. (ed.) (1999). Language Ideological Debates. Berlin: Mouton de Gruyter.
Bochmann, K. (1992). “Valeurs e fonctions pragmatiques des premiers textes modernes en galicien issus de la Guerre d’Independence de l’Espagne (1808–1814)”. In R. Lorenzo (ed.), Actas do XIX Congreso Internacional de Lingüística e Filoloxía Románicas (Santiago, 4-9 de septiembre, 1989), vol. 3. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de La Maza, 73-79.
Bourdieu, P. & L. Boltanski (1975). “Le fétichisme de la langue”. Actes de la recherche en sciences sociales 4, 2-32.
Bourdieu, P. (1985[1982]). ¿Qué significa hablar? Economía de los intercambios lingüísticos. Madrid: Akal.
Carré Alvarellos, L. (1967). Gramática gallega. A Coruña: Moret.
Cotarelo Valledor, A. (1927). “El castellano en Galicia”. Boletín de la Real Academia Española XIV, 82-136.
De Gabriel, N. (1986). “As escolas de ferrado en Galicia no século XIX”. In J. de Juana & J. Castro (eds.), III Xornadas de Historia de Galicia. Ourense: Servicio de Publicacións da Diputación Provincial de Ourense, 131-59.
De Gabriel, N. (1988). “Escolarizaçom e prática lingüística na Galiza rural do século XIX”. Agália. Revista da Associaçom Galega da Lingua 13, 35-55.
De Gabriel, N. (1992). “Lengua y escuela en Galicia”. In A. Escolano (dir.), Leer y escribir en España: doscientos años de alfabetización. Madrid: Fundación Germán Sánchez Ruipérez & Pirámide, 165-86.
Dubert, I. (1994). “A cultura popular na Galicia rural do Antigo Réxime, 1500–1830. Ofensivas e resistencias”. Grial 122, 235-54.
Eiras Roel, A. (1981). “La burguesía mercantil compostelana a mediados del siglo XVIII: mentalidad tradicional e inmovilismo económico”. In A. Eiras Roel & cols., La historia social de Galicia en sus fuentes de protocolos. Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións da Universidade de Santiago de Compostela, 521-64.
Fairclough, N. (1989). Language and Power. London: Longman.
Fernández Laje, A.R. (1987). “A ‘gheada’, um fenómeno de modificaçom fonético-fonológica no quadro diglóssico galego-espanhol”. In II Congresso Internacional da língua galego-portuguesa na Galiza. Santiago de Compostela & Ourense: AGAL, 611-19.
Fernández Rei, F. (1990). Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.
Fernández Rei, F. (in press). “Gheada e seseo no galego coloquial e no galego estándar dos anos 90. Notas sobre a súa presencia nos media e nos textos musicais”. In Actas do I Congreso Internacional da Lingua Galega. Historia e actualidade, 1996. [ms.]
Fernández Rodríguez, M. (1997). “Las primeras propuestas de ‘selección de norma’ para el gallego: del Padre Sarmiento a fines del siglo XIX”. Historiographia Linguistica XXIV(1/2), 139-57.
Fernández Rodríguez, M. & M. Rodríguez Neira (coords.) (1995). Usos lingüísticos en Galicia. A Coruña: Real Academia Galega.
Fernández Salgado, B. & H. Monteagudo Romero (1995). “Do galego literario ó galego común: o proceso de estandarización na época contemporánea”. In H. Monteagudo Romero (ed.), Estudios de sociolingüística galega. Sobre a norma do galego culto. Vigo: Galaxia, 99-176.
Fishman, J.A. (1965). “Who speaks what language whom and when?”. La linguistique 2, 67-88.
Fishman, J.A. (1968). “Sociolinguistic perspective on the study of bilingualism”. Linguistics 39, 21-49.
Freixeiro Mato, X.R. (1998). Gramática de lingua galega I. Fonética e fonoloxía. Vigo: A Nosa Terra.
González Seoane, E. (1994). “Concepción do galego estándar nos gramáticos galegos do XIX”. In R. Lorenzo (ed.), Actas do XIX Congreso Internacional de Lingüística e Filoloxía Románicas, vol. 6. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 75-88.
González Seoane, E. (1998). “Avances na estandarización do galego no século XIX”. In D. Kremer (ed.), Homenaxe a Ramón Lorenzo, vol. 2. Vigo: Galaxia, 555-67.
Halliday, M.A.K., A. McIntosh & P. Strevens (1972[1968]). “The users and uses of language”. In J.A. Fishman (ed.), Readings in the Sociology of Language. Paris: Mouton, 139-69.
Hermida Gulías, C. (1992). Os precursores da normalización. Defensa e reivindicación da lingua galega no Rexurdimento (1840–1891). Vigo: Xerais.
ILGA/RAG [Instituto da Lingua Galega & Real Academia Galega] (1995). Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego (12th edition). Vigo: Instituto da Lingua Galega & Real Academia Galega.
Joseph, J.E. (1987). Eloquence and Power. The Rise of Language Standards and Standard Languages. London: Frances Printer Publishers.
Labov, W. (1963). “The social motivation of sound change”. Word 19, 273-307.
Labov, W. (1983[1972]). Modelos sociolingüísticos. Madrid: Cátedra.
Le Page, R.B. & A. Tabouret-Keller (1985). Acts of Identity. Cambridge: Cambridge University Press.
Lippi-Green, R. (1994). “Accent, standard language ideology, and discriminatory pretext in the courts”. Language in Society 23, 163-98.
Lippi-Green, R. (1997). English with an Accent. Language Ideology and Discrimination in the United States. London: Routledge.
López Iglesias, E. (1997). “Crise da agricultura tradicional e formación do agricultor. As mudanzas experimentadas polo agro galego na segunda metade do século XX”. In G. Pereira-Menaut (coord.), Galicia fai 2000 anos. O feito diferencial galego, vol. 2. Santiago de Compostela: Museo do Pobo Galego, 219-33.
Mackey, W.F. (1978): “The description of bilingualism”. In Advances in the Study of Societal Multilingualism. Paris: Mouton, 554-84.
Mariño Paz, R. (1994). “Testemuños de gheada nos primeiros textos galegos do século XIX”. In R. Lorenzo (ed.), Actas do XIX Congreso Internacional de Lingüística e Filoloxía Románicas, vol. 6. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 207-21.
Mariño Paz, R. (1998). Historia da lingua galega. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.
Martínez Celdrán, E. (1984). Fonética. Barcelona: Teide.
Milroy, L. (1980). Language and Social Networks. Oxford: Blackwell.
Milroy, L. & J. Milroy (1991[1985]). Authority in Language. London: Routledge.
Milroy, J. (1992). Linguistic Variation and Change.Oxford: Blackwell.
O’Flanagan, P. (1996). Xeografía histórica de Galicia. Vigo: Xerais.
Payrató, Ll. (1985). La interferència lingüística. Comentaris i exemples català-castellà, Barcelona: Curial Edicions Catalanes & Publicacions de l’Abadia de Montserrat.
Pensado, J.L. (1970). “Interferencias estructurales castellano-gallegas: el problema de la geada y sus causas”. Revista de Filología Española 53, 27-44.
Pensado, J.L. & C. Pensado Ruiz (1983). “Gueada” y “geada” gallegas (= Verba, Anuario Galego de Filoloxía. Anexo 21). Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións da Universidade de Santiago de Compostela.
Pérez García, J.M. (1996). “Idade Moderna”. In X.M. Vázquez Varela et alii, Nova Historia de Galicia. A Coruña: Tambre, 237-352.
Prieto Alonso, D. (1980). “Algunhas hipóteses sobre a geada”. Verba 7, 223-42.
Rabanal Álvarez, M. (1958). “Rasgos de sustrato de la lengua gallega”. In Homaxe a Ramón Otero Pedrayo. No LXX Aniversario do seu nacimento. Vigo: Galaxia, 199-217.
Recalde Fernández, M. (1994). “Gheada e situación”. Verba 21, 339-67.
Recalde, M. (1995). “Unha aproximación ás actitudes e prexuízos cara á gheada (dos alumnos de 2º de BUP de catro centros galegos)”. Cadernos de Lingua 12, 5-31.
Rey Castelao, O. (1998). A Galicia clásica e barroca. Vigo: Galaxia.
Ryan, E.B. (1979). “Why do low-prestige language varieties persist?”. In H. Giles & R. St. Clair (eds.), Language and Social Psychology. Baltimore, MD: University Park Press, 145-57.
Saavedra, P. (1989). “Industria textil rural e cambios demográficos na Galicia cantábrica”. Grial 102, 237-57.
Saavedra, P. (1991). A Galicia do Antigo Réxime. Economía e sociedade. In M.M. Pérez Negreira (dir.), Galicia. Historia. Obra completa, tomo III. A Coruña: Hércules de Ediciones.
Saavedra, P. (1992). A vida cotiá en galicia de 1550 a 1850. Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións da Universidade de Santiago de Compostela.
Santamarina, A. (1980). “Novas consideracións arredor das orixes da gheada”. Verba 7, 243-49.
Santamarina, A. (1982). “Dialectoloxía galega: historia e resultados”. In D. Kremer & R. Lorenzo (eds.), Tradición, actualidade e futuro do galego. Actas do coloquio de Tréveris. Santiago de Compostela: Consellería de Cultura, Xunta de Galicia, 153-87.
Schroten, J. (1980). “Interpretación de la geada gallega”. Verba 7, 209-22.
Siguan, M. (2001). Bilingüismo y lenguas en contacto. Madrid: Alianza.
Thomas, G. (1991). Linguistic Purism. London: Longman.
Tollefson, J.W. (1991). Planning Language, Planning Inequality. Language Policy in the Community. New York: Longman.
Trudgill, P. (1972). “Sex, covert prestige and linguistic change in the urban British English of Norwich”. Language in Society 1, 179-95.
Valladares, M. (1970[1892]). Elementos de Gramática Gallega. Vigo: Galaxia.
Villares Paz, R. (1996). “Idade Contemporánea”. In X.M. Vázquez Varela et al., Nova historia de Galicia. A Coruña: Tambre, 355-447.
Vogt, H. (1954). “Language contacts”. Word 10(1), 365-74.
Weinreich, U. (1968[1953]). Language in Contact. Findings and Problems. The Hague: Mouton.
Woolard, K. & B. Schieffelin (1994). “Language Ideology”. Annual Review of Anthropology 23, 55-82.
Zamora Vicente, A. (1986[1952]). “La frontera de la geada”. In Estudios de dialectología hispánica (= Verba, Anuario Galego de Filoloxía. Anexo 25). Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións da Universidade de Santiago de Compostela, 11-26.
