The “Mercenary”

An Exceptional Find from the 1600s

Authors

  • Sophie Providoli Musée d’histoire du Valais
  • Luca Gianazza Castellanza
  • Hanna Grabner Abegg Foundation
  • Matthias Senn Swiss National Museum
  • José Diaz Tabernero Swiss Inventory of Coin Finds
  • Marquita Volken GENTLE CRAFT, Lausanne
  • Serge Volken GENTLE CRAFT, Lausanne

DOI:

https://doi.org/10.1558/jga.33148

Keywords:

Glacial archaeology, Zermatt, Theodul Pass, Upper Theodul Glacier, around 1600, money pouch, Theodul style shoe, shoehorn, pocket pistol, folding razor, glacier mummy

Abstract

Between 1984 and the early 1990s the remains of a man were recovered from the edge of the Upper Theodul Glacier. The man died around AD 1600 while crossing the Theodul Pass (3301 m.a.s.l.) near Zermatt, one of the most important trade routes in the Pennine Alps at the time. He was called the “mercenary from the Theodul Pass” because of the weapons found alongside him. In 2006 his remains and the associated artifacts were incorporated into the collection of the Valais History Museum and specialists from various disciplines examined the collection for several years. The examination results give an unexpected glimpse into the life of a well-to-do traveller in early postmedieval period revealing rare preserved objects from this time.

Author Biographies

  • Sophie Providoli, Musée d’histoire du Valais

    Musée d’histoire du Valais, Sion

  • Luca Gianazza, Castellanza

    Castellanza, Italy

  • Hanna Grabner, Abegg Foundation

    Abegg Foundation, Riggisberg/Bern, Switzerland; Innsbruck, Austria

  • Matthias Senn, Swiss National Museum

    Swiss National Museum, Zurich.

  • José Diaz Tabernero, Swiss Inventory of Coin Finds

    Swiss Inventory of Coin Finds, Bern, Switzerland

  • Marquita Volken, GENTLE CRAFT, Lausanne

    GENTLE CRAFT, Lausanne, Switzerland

  • Serge Volken, GENTLE CRAFT, Lausanne

    GENTLE CRAFT, Lausanne, Switzerland

References

Alterauge, A., S. Ulrich-Bochsler, N. Moghaddam and S. Lösch. 2015. “Die menschlichen Überreste.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 101–105, 194–195. Baden–Sitten.

Alterauge, A., S. Providoli, N. Moghaddam and S. Lösch. 2016. “Death in the ice – Re-investigations of the remains from the Theodul glacier (Switzerland).” Journal of Glacial Archaeology 2: 35–50. https://doi.org/10.1558/jga.v2i1.27232

Brunner, G. 2015. “Hufeisen und Hufeisennägel vom Theodulpass.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 169–179. Baden-Sitten.

Colombi, A. 2005. Wie viel kostete Luzern? 7000 Löhne & Preise aus 8 Jahrhunderten, Norderstedt: 195.

Curdy, Ph. 2015. “Der Griff einer keltischen Sichel auf der Testa Grigia.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 46–47. Baden-Sitten.

Curdy, Ph., C. Leuzinger-Piccand and U. Leuzinger. 2003. “Alp Hermettji et les cols secondaires du Valais.” In ConstellaSion: hommage à Alain Gallay, directed by M. Besse, L.-I. Stahl-Gretsch and Ph. Curdy, 73–88. Cahiers d’archéologie romande 95. Lausanne .

Dubois, A. 1973, “Une crise monétaire du XVIIe siècle: la Suisse pendant les années 1620–1623.” Etudes de Lettres, III/6: 39–54.

Diaz Tabernero, J. and L. Gianazza. 2014. Die Geldbörse des «Söldners» vom Theodul-Pass (VS), Bern (Inventar der Fundmu?nzen der Schweiz, 11).

———. 2015. “Die Münzen.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 139–145, 218. Baden-Sitten.

Eschmann Richon, M. 2015. “Der Theodulpass in den Schriftquellen und in der Kartografie.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 81–89. Baden-Sitten.

Evans, J. 1944. “Shoehorns and a Powder Horn by Robert Mindum.” Burlington Magazine 85: 293.

Ferembach, D. et al. 1979. “Empfehlungen fu?r die Alters- und Geschlechtsdiagnose am Skelett.” Homo 30: 1–32.

Goubitz, O. 1993. “Leder.” In Schans op de Grens. Bourtanger bodemvondsten 1580–1850, edited by J. H. Lenting and H. Van Gangelen, 525–536. Sellingen.

———. 2001. Stepping through Time. Archaeological Footwear from Prehistoric Times until 1800. Zwolle.

———. 1988. “Op lage schoenen in de kou.” In Walvisvaart de Gouden Eeuw, Opgravingen op Spitzbergen, edited by L. Haquebord and W. Vroom. Amsterdam.

———. 1994. “Leer.” In Geld uit de Belt, Archeologisch onderzoek Kousteenseedijk, edited by R. Van Heeringen, O. Goubitz and J. Kuipers. Middelburg, Vlissingen.

Grabner, H. 2015. “Die Kleidung.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 107–115, 195–199. Baden-Sitten.

Herrmann, B. et al. 1990. Prähistorische Anthropologie, Leitfaden der Feld- und Labormethoden. Berlin, Heidelberg: 57–73. https://doi.org/10.1007/978-3-642-61514-6_4

Kälin, A. 1991. “Was soll der tote Söldner in Zelt 4.” In Tagblatt der Stadt Zürich: 26.

Lehner, P. and A. Julen-Lehner. 2012. “Der Mann vom Theodulpass. Ein fru?hneuzeitlicher Gletscherfund am Oberen Theodulgletscher bei Zermatt aus den Jahren 1984–1989.” Blätter aus der Walliser Geschichte 44: 95–180.

Marquet D. and G. Sartorio. 2005. “Ayas, Colle Superiore delle Cime Bianche. Resti di Strada ‘Medievale’.” In Bolletino della Soprintendenza per i beni archeologici 5: 155.

Meyer, L. 1922. “Zermatt in alten Zeiten.” Jahrbuch des Schweizer Alpenclub 57: 266–274.

Meyer, W. 1992. “Der Söldner vom Theodulpass und andere Gletscherfunde aus der Schweiz.” In Der Mann im Eis, edited by F. Höpfel, W. Platzer and K. Spindler, 321–333. Veröffentlichungen der Universität Innsbruck 187. Innsbruck.

Moghaddam, N. et al. 2016. “Social Stratigraphy in Late Iron Age Switzerland: Stable Carbon, Nitrogen and Sulphur Isotope Analysis of Human Remains from Mu?nsingen.” In Archaeological and Anthropological Sciences 8(1): 149–160. https://doi.org/10.1007/s12520-014-0221-4

Petrequin, P. et al. 2012. Jade: grandes haches alpines du Néolithique européen, Ve et IVe millénaires av, edited by J.-C., Besançon, 574–727, 1354–1423. Les cahiers de la MSHE Ledoux, no. 17/Dynamiques territoriales, no. 6. Centre de Recherche Archéologique de la Vallée de l’Ain.

Providoli, S. 2015a. “Zwischen Steinbeil und Konservenbüchse.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 43–57. Baden-Sitten.

———. 2015b. “Vom Gletscher ins Museum.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 93–99. Baden-Sitten.

Providoli, S., Ph. Curdy and P. Elsig, eds. 2015. 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein «Söldner». Baden-Sitten.

Rast-Reicher, A. 1999. “Mittelalterliche und neuzeitliche Textilfunde aus dem Kanton Zug.” Tugium 15: 71–98.

Reynaud Savioz, N. 2015. “Maultiere und Felsenpferde’: Die Tierknochenreste.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 71–79. Baden-Sitten.

Ritz, R. 1892-1895. In Anzeiger fu?r schweizerische Altertumskunde 7: 29–30.

Rogers, S. et al. 2015. “Morphologie, Entwicklung und archäologisches Potenzial des Theodulgletscher: gestern, heute und morgen.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 29–35. Baden-Sitten.

Schlesinger, E. 1982. Solinger Handwerkszeichen. Messer- und Scherenzeichen des 17. bis 19. Jahrhunderts. Duisburg.

Schmid, W. 1902-1905. “Passauer Waffenwesen.” Zeitschrift fu?r historische Waffenkunde 3: 312–317.

Schoch, W. 2013. “Theodulgletscher. Holzartenbestimmungen an Objekten.” Unpublished report.

Seitz, H. 1981. Blankwaffen I. Munich. https://doi.org/10.1002/cc.36819813309

Senn, M. 2015a. “Eine frühmittelalterliche Lanzenspitze.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 52. Baden-Sitten.

———. 2015b. “Die Waffen.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 129–137, 215–217. Baden-Sitten.

Thüry, G. E. 2015. “Theodulhütte und Passhöhe: römische Fundmünzen und Opferplatz.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 59–68. Baden-Sitten.

Tidow, K. 1982. “Untersuchungen an Wollgeweben aus einem Brunnen auf dem Schrangen in Lu?beck.” Lu?becker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte 6: 256.

Tscheinen, M. and P. J. Ruppen, eds. 1872. Walliser-Sagen. Sitten: 112.

Volken, M. 2014. Archaeological Footwear: Developement of Shoe Patterns and Styles from Prehistory till the 1600’s. Zwolle.

Volken, S. and M. Volken. 2007. “Les chaussures de la porte de Romont . Fribourg du XIVe au XVIIe siècle.” Cahiers d’Archéologie Fribourgoise 9: 154–190.

———. 2015. “Das Lederzeug.” In 400 Jahre im Gletschereis. Der Theodulpass bei Zermatt und sein “Söldner,” edited by S. Providoli, Ph. Curdy and P. Elsig, 117–127, 200–214. Baden-Sitten.

Published

2020-11-19

Issue

Section

Articles

How to Cite

Providoli, S., Gianazza, L., Grabner, H., Senn, M., Diaz Tabernero, J., Volken, M., & Volken, S. (2020). The “Mercenary”: An Exceptional Find from the 1600s. Journal of Glacial Archaeology, 4, 25-42. https://doi.org/10.1558/jga.33148